15 lipca 1943 roku przy Komendzie Głównej Armii Krajowej powołano Kierownictwo Walki Podziemnej, na czele którego stanął gen. Tadeusz Komorowski „Bór”, Komendant Główny AK. KWP było rodzajem sztabu organizującego i kierującego całością działań przeciwko okupantowi: od społecznego oporu, przez akcje dywersyjne, po likwidację zdrajców i niemieckich funkcjonariuszy.
„Obywatel Grot zainicjował i przeprowadził porozumienie z Głównym Delegatem Rządu, w wyniku którego scalono opór społeczeństwa z walką przedpowstańczą w jednym ośrodku”, meldował gen. Tadeusz Komorowski „Bór”, Komendant Główny Armii Krajowej do Naczelnego Dowództwa w Londynie. Informował w ten sposób o powołaniu 15 lipca 1943 roku Kierownictwa Walki Podziemnej, ośrodka dyspozycyjnego Komendy Głównej AK, czyli rodzaju sztabu organizującego i kierującego całokształtem walki z okupantem. KWP powstało z połączenia Kierownictwa Walki Cywilnej (KWC) i Kierownictwa Walki Konspiracyjnej (KWK).
– KWC koordynowało niemilitarny opór społeczny przeciwko Niemcom – mówi Mariusz Nowicki, historyk zajmujący się dziejami Armii Krajowej. Zostało powołane w ramach Biura Informacji i Propagandy KG Związku Walki Zbrojnej w 1940 roku jako referat walki cywilnej. Na jego czele stanął Stefan Korboński. Jesienią 1941 roku komórkę podporządkowano Delegaturze Rządu RP na Kraj, a od kwietnia 1942 roku otrzymała ona nazwę Kierownictwa Walki Cywilnej. KWC walczyło ze zdrajcami i agentami okupanta, kierowało niektórymi akcjami sabotażowymi i dywersją w fabrykach wykonujących zlecenia dla Niemców, koordynowało bojkot zarządzeń okupanta, kin czy prasy wydawanej przez Niemców.
Żołnierze AK podczas akcji „Burza” w Lublinie, lipiec 1944.
Z kolei Kierownictwo Walki Konspiracyjnej kierujące całością oporu militarnego powstało jesienią 1942 roku wewnątrz Komendy Głównej AK. Zajmowało się m.in. planowaniem akcji dywersyjnych, likwidacji niebezpiecznych dla Polaków osób, organizowaniem działań wywiadu i kontrwywiadu. – Od połowy 1943 roku polskie podziemie mocno się militaryzowało szykując się do akcji „Burza”, dlatego dowództwo AK zaczęło nalegać na skupienie struktur prowadzących działania antyniemieckie, zarówno walkę zbrojną, jak cywilny opór, w rękach Komendanta Głównego AK – tłumaczy historyk.
Na czele KWP stanął gen. Komorowski. W składzie Kierownictwa znaleźli się: gen. Tadeusz Pełczyński „Grzegorz”, szef sztabu KG AK, August Fieldorf „Nil”, a później także płk Jan Mazurkiewicz „Radosław” jako szefowie Kierownictwa Dywersji KG AK, tzw. Kedywu oraz płk Jan Rzepecki „Prezes”, szef Biura Informacji i Propagandy KG AK. Pełnomocnikiem Delegatury Rządu RP na Kraj jako szef Oporu Społecznego został Korboński.
Przy KWP utworzono także, jako organ opiniodawczy i wykonawczy, Centralny Komitet Oporu Społecznego złożony z przedstawicieli czterech największych podziemnych stronnictw politycznych: Polskiej Partii Socjalistycznej, Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Narodowego i Stronnictwa Pracy. – Kierownictwo Walki Podziemnej kontrolowało wszystkie przejawy walki z okupantem: od społecznego oporu, przez mały sabotaż, akcje dywersyjne, sabotaż kolejowy, likwidację wyższych funkcjonariuszy niemieckich czy odbijanie więźniów – wylicza Nowicki. KWP publikowało też na łamach prasy konspiracyjnej komunikaty o akcjach AK, gromadziło i przekazywało do najwyższych władz Polskiego Państwa Podziemnego informacje o sytuacji w okupowanym kraju.
Operacja „Wieniec” była pierwszym uderzeniem Armii Krajowej w niemieckie transporty z zaopatrzeniem dla Frontu Wschodniego. Fot. NAC
Przy KWP działały podziemne sądy wojskowe i cywilne. Sądziły one Polaków za popełnione wykroczenia i przestępstwa. Orzekały kary śmierci za zdradę, szpiegostwo czy denuncjację, a wyroki wykonywały specjalne komórki AK. Kierownictwo posiadało też własną sieć radiostacji. Wśród nich najsłynniejsza była radiostacja „Świt”, uruchomiona jesienią 1942 roku pod Londynem. – Jej działalność była objęta ścisłą tajemnicą, ponieważ pozorowała ona nadawanie z terenu Polski – wyjaśnia historyk.
KWP przestało istnieć wraz z rozwiązaniem Armii Krajowej na początku 1945 roku.
autor zdjęć: Wiesław Chrzanowski/Wikimedia, Narodowe Archiwum Cyfrowe, grafika Jarosław Malarowski
komentarze