Kaplica Wojska Polskiego w Zborowie niedaleko Tarnopola na Ukrainie jest jednym z najciekawszych zabytków modernistycznej architektury cmentarnej na dawnych kresach Rzeczpospolitej. Nad jej wejściem znajduje się napis: „Poległym za Ojczyznę” i daty „1914–1918–1920”. Kaplica, która powstała w 1935 roku, przechodzi kompleksową renowację. Jej pierwszy etap zakończył się i można już podziwiać odnowione orły na attyce kaplicy.
Kaplicę wzniesiono wśród grobów żołnierzy poległych podczas wojny z Zachodnioukraińską Republiką Ludową (z której pamięta się tylko obronę Lwowa) i bolszewicką Rosją w latach 1919–1920. Ale na okalającym ją wojennym cmentarzu zostali pochowani także polscy żołnierze polegli na frontach I wojny światowej.
Mikołaj Falkowski z Fundacji MOSTY, koordynator projektu odnowienia kaplicy, przypomina, że powstała ona według projektu inż. Wawrzyńca Dayczaka, obrońcy Lwowa. Dayczak wprowadzał do swoich projektów nawiązania do polskiej architektury obronnej. Kaplica przypomina renesansową wieżę obronną, a zarazem ma cechy architektury modernistycznej. Orły – strzelecki, legionowy oraz godło Polski według wzoru z 1927 są, jak uważa prof. Janusz Smaza z warszawskiej ASP, nadzorujący prace rewaloryzacyjne, znakomitym dziełem rzeźbiarskim.
Wiosną 2015 roku kaplica była już w złym stanie i za kilka lat mogło dojść do jej zawalenia. Z okazji 80. rocznicy konsekracji kaplicą postanowiła się zająć Fundacja MOSTY. Bo, zdaniem Falkowskiego, mauzoleum w Zborowie jest, poza cmentarzem Obrońców Lwowa, najcenniejszym pod względem detalu rzeźbiarskiego i walorów architektonicznych zabytkiem upamiętniającym żołnierzy polskich walczących o niepodległość w latach 1918–1920, znajdującym się na dawnych południowo-wschodnich ziemiach Rzeczpospolitej.
Wnętrze uległo zupełnej dewastacji. Zniszczeniu uległy malowidła, rzeźby, alabastrowy ołtarz i rama obrazu nad ołtarzem. Jedynie częściowo zachowała się polichromia z motywami rycerskimi, zamalowana po 1945 roku tzw. srebrzanką. Rozbita została tablica fundacyjna. Zniszczono również tablicę z nazwiskami poległych. Niestety, do tej pory nie udało się odnaleźć zdjęć, które mogłyby posłużyć do rekonstrukcji wnętrza budynku.
Wokół kaplicy zostali pochowani polscy żołnierze, ale ich groby zostały w czasach sowieckich splądrowane. Uszkodzeniu uległy wszystkie betonowe krzyże i ogrodzenie. Fundacja MOSTY uzyskała już pozwolenie władz obwodu tarnopolskiego na odtworzenie grobów. Zostanie na nich postawiona część zachowanych krzyży. Te, których brakuje, będą odtworzone na wzór dawnych. Prace nad odtworzeniem grobów są zaplanowane na wiosnę 2016 roku.
We wnętrzu kaplicy zostanie umieszczona tablica z nazwiskami ponad dwudziestu poległych wraz z inskrypcją o żołnierzach pochowanych w mogile zbiorowej.
Drugi etap prac to także rekonstrukcja prowadzących do wnętrza kaplicy schodów, by wyglądały tak jak według oryginalnego projektu. Prace potrwają do lata 2016 roku. Odsłonięcie kaplicy planowane jest na sierpień 2016 roku.
Fundacja MOSTY odnawia kaplicę Wojska Polskiego w Zborowe ze środków własnych, z darowizn celowych, a także funduszy Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz Fundacji PZU i PZU Ukraina – Ubezpieczenia na Życie (przy wsparciu Ambasady RP w Kijowie).
autor zdjęć: Mikołaj Falkowski/Fundacja MOSTY
komentarze