moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Dwóm przeciwnikom i Napoleon nie da rady

Polski Sztab Główny w 1939 roku był gotowy do wojny. Dowodzą tego ówczesne dokumenty – mówi dr Andrzej Czesław Żak, dyrektor Centralnego Archiwum Wojskowego i współautor książki „Sztab Naczelnego Wodza w kampanii wrześniowej”. Historyk opowiada też m.in. o współpracy polskiego i japońskiego wywiadu oraz wyjaśnia, dlaczego w wojsku szwankowała łączność.


„Pozbawiona kompetencji maszyna biurokratyczna niezdolna do planowania i dowodzenia” – tak Sztab Główny Wojska Polskiego w przededniu wybuchu II wojny ocenił jego późniejszy szef (z lat 1939–1940) płk Aleksander Kędzior. A jaki obraz sztabu wyłania się z dokumentów opublikowanych przez Centralne Archiwum Wojskowe?

Dr Andrzej Czesław Żak: Zupełnie inny. Wypowiedź płk. Kędziora jest daleko idąca i bardzo subiektywna. Trzeba pamiętać, że przed wojną nie był on wysokim oficerem, służył jako attaché wojskowy w Lizbonie, więc nie miał wglądu w całokształt prac Sztabu Głównego.

Nasz sztab był przygotowany do wojny?

Oczywiście. W latach trzydziestych gros prac sztabu pod kierownictwem gen. bryg. Wacława Stachiewicza to przygotowania obronne, unowocześnianie armii oraz opracowywanie przez zespół płk. Józefa Wiatra nowego systemu mobilizacji. Sztab był gotowy do działania, kiedy we wrześniu 1939 roku przekształcono go w Sztab Naczelnego Wodza. Trzeba tylko pamiętać, że kampanii wrześniowej nie mogliśmy wygrać. Z dwoma przeciwnikami – Niemcami i Rosjanami – nawet Napoleon by sobie nie poradził.

Wspominał Pan o planie mobilizacji płk. Wiatra. Faktycznie miał on tak duże znaczenie?

Dzięki niemu udało się tajnie zmobilizować przed wybuchem wojny dwie trzecie armii. Biorąc pod uwagę ówczesne warunki oraz to, że mobilizacja powszechna ogłoszona 29 sierpnia została pod naciskiem aliantów odwołana i rozpoczęła się dwa dni później, było to dużym osiągnięciem. Warto też pamiętać, że we wrześniu 1939 roku całe dowodzenie wojskami było mocno utrudnione.

Zwłaszcza przy kulejącej łączności...

W polskiej armii okresu międzywojennego przewidziano łączność kablową, dlatego wojsko dysponowało niewieloma radiostacjami mobilnymi. Kłopoty z łącznością zaczęły się, kiedy większość kabli została zniszczona w trakcie niemieckich nalotów i w wyniku działalności dywersyjnej. O tym, jak to wyglądało w praktyce, świadczy meldunek (zamieszczony też w naszej książce) naczelnego wodza marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego z 17 września. Zaczyna się on od słów: „Sowiety wkroczyły”. Oficer napisał go odręcznie ołówkiem na kartce papieru, co tylko podkreśla dramaturgię sytuacji w tamtych dniach.


Bardzo ciekawe są też dokumenty umieszczone w książce, a dotyczące współpracy polskiego i japońskiego wywiadu.

Oficerowie wywiadów obu krajów jeszcze przed wybuchem II wojny wymieniali się wiadomościami o tym, co się dzieje w Związku Radzieckim i przeprowadzili parę akcji wywiadowczych przeciw Sowietom. Kilku z Japończyków zostało potem odznaczonych polskimi wojskowymi Orderami Virtuti Militari, a marszałek Rydz-Śmigły otrzymał japoński Order Wschodzącego Słońca, nadawany za specjalne zasługi wojskowe. Co ciekawe, przez całą wojnę Japończycy, mimo że byli sojusznikami III Rzeszy, nie wydali naszych agentów...

Przed wojną oddział II, czyli wywiad, był częścią Sztabu Generalnego. To była normalna praktyka?

Owszem, wszystkie armie miały w swoich strukturach komórki wywiadowcze. Inny był zresztą wówczas pogląd na cywilną kontrolę nad armią. Proszę zauważyć, że przed wojną wszyscy polscy ministrowie spraw wojskowych byli oficerami, co dziś jest nie do pomyślenia.

Czy pracując nad książką i przeglądając katalogi Centralnego Archiwum Wojskowego oraz Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie coś Pana zaskoczyło?

Znaleźliśmy sporo nowych i niepublikowanych dokumentów, w tym wewnętrzne rozkazy i zarządzenia sztabu. Jest też kilka ciekawostek, jak choćby plan, który pokazuje dokładny rozkład pomieszczeń w warszawskim budynku sztabu przy ul. Rakowieckiej. Dzięki niemu można sprawdzić, gdzie w 1939 roku siedział każdy z generałów.

Czy będą kolejne publikacje o Sztabie Generalnym?

Mam nadzieję, że tak. Wydaliśmy już zbiór materiałów archiwalnych, dotyczących początków sztabu z lat 1918–1921. Chcemy też opublikować materiały z lat 1922–1934 oraz tom o działalności sztabu w czasie II wojny we Francji i Anglii. W ten sposób powstałby czterotomowy cykl poświęcony sztabowi, będący jednocześnie kompendium wiedzy źródłowej na jego temat. Sztab powinien się też doczekać monografii historycznej, ale to już nie jest zadaniem Centralnego Archiwum Wojskowego. My w naszych wydawnictwach upowszechniamy nasze archiwa i znajdujące się w nich wojskowe dokumenty.

Wydajecie także inne pozycje?

Owszem. Wśród naszych publikacji można znaleźć między innymi zbiór opinii o generałach Wojska Polskiego autorstwa marszałka Józefa Piłsudskiego, album ilustrujący historię Orderu Wojennego Virtuti Militari, sylwetki polskich żołnierzy z września 1939 roku czy książkę poświęconą oficerom zamordowanym w Katyniu, Charkowie i Miednoje pod tytułem „Żołnierze Września. Polegli i pomordowani na Wschodzie".

Dr Andrzej Czesław Żak jest absolwentem Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. W Ministerstwie Obrony Narodowej pracuje od 1990 roku, od sześciu lat stoi na czele Centralnego Archiwum Wojskowego. Jest autorem około 200 publikacji popularnonaukowych z dziedziny historii wojskowości.

„Sztab Naczelnego Wodza w kampanii wrześniowej. Dokumenty i relacje”
to najnowsza publikacja Centralnego Archiwum Wojskowego wydana z okazji 95. rocznicy ustanowienia SGWP. Poświęcona jest działalności Sztabu Naczelnego Wodza w kampanii wrześniowej oraz Sztabu Głównego w latach 1935–1939. Książka powstała dzięki współpracy Centralnego Archiwum Wojskowego z Instytutem Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. Jej autorami są dr Andrzej Czesław Żak oraz jego zastępca dr Andrzej Wesołowski.
Edyta Żemła, Anna Dąbrowska

autor zdjęć: Ewa Korsak

dodaj komentarz

komentarze

~scoobydoopoznan
1382357700
~ktos - nie zgadzam się. Oni by nam pomogli tylko: 1nie było komu . 2 .Kiedy. Dostaliśmy za szybko lanie.
AE-75-7A-4D
~ktos
1382192280
tja,poleganie na nygusach z zachodu to dobre przygotowanie
20-C4-F6-06
~scoobydoopoznaN
1382116860
Kampania wrześniowa jest przykładam polskiego dyletanctw wojskowego. Nie bee pisał o tym jak przez pierwsze 2 tygodnie polskie gazety pisały , ze już prawie jesteśmy pod Berlinem. Mieliśmy 5 armie na świecie z czego 2/3 to masowo poddające się na szybko wcielone chłopstwo. Modeli karabinów mieliśmy tyle co amunicji do nich rozsianej po magazynach. OPR "Orła" z 7 mil złotych , który był bez znaczenia + inne okręty. Cala armia poznań stała a z sowietami kazali nie walczyć - dostali kulkę w Katyniu. Czas od nowa przedyskutować kampanię wrześniowa.
DB-A6-73-01

Szef MON-u na obradach w Berlinie
 
„Szczury Tobruku” atakują
Od legionisty do oficera wywiadu
Donald Tusk po szczycie NB8: Bezpieczeństwo, odporność i Ukraina pozostaną naszymi priorytetami
Selekcja do JWK: pokonać kryzys
Ustawa o zwiększeniu produkcji amunicji przyjęta
Setki cystern dla armii
Trudne otwarcie, czyli marynarka bez morza
Wielkie inwestycje w krakowskim szpitalu wojskowym
Trzy medale żołnierzy w pucharach świata
NATO odpowiada na falę rosyjskich ataków
Więcej pieniędzy za służbę podczas kryzysu
Sejm pracuje nad ustawą o produkcji amunicji
Zmiana warty w PKW Liban
„Jaguar” grasuje w Drawsku
Norwegowie na straży polskiego nieba
„Szpej”, czyli najważniejszy jest żołnierz
Karta dla rodzin wojskowych
Polskie „JAG” już działa
Jesień przeciwlotników
„Siły specjalne” dały mi siłę!
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Czarna Dywizja z tytułem mistrzów
Operacja „Feniks”. Żołnierze wzmocnili most w Młynowcu zniszczony w trakcie powodzi
Ostre słowa, mocne ciosy
Rosomaki w rumuńskich Karpatach
Żaden z Polaków służących w Libanie nie został ranny
Bój o cyberbezpieczeństwo
Nowe Raki w szczecińskiej brygadzie
Co słychać pod wodą?
Nasza broń ojczysta na wyjątkowej ekspozycji
Wojskowa służba zdrowia musi przejść transformację
Polsko-ukraińskie porozumienie ws. ekshumacji ofiar rzezi wołyńskiej
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
„Nie strzela się w plecy!”. Krwawa bałkańska epopeja polskiego czetnika
„Husarz” wystartował
Fundusze na obronność będą dalej rosły
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Wojskowi kicbokserzy nie zawiedli
Trzynaścioro żołnierzy kandyduje do miana sportowca roku
Wzmacnianie granicy w toku
Święto podchorążych
Terytorialsi zobaczą więcej
Transformacja dla zwycięstwa
Transformacja wymogiem XXI wieku
Jak Polacy szkolą Ukraińców
Olimp w Paryżu
Jaka przyszłość artylerii?
Święto w rocznicę wybuchu powstania
Wybiła godzina zemsty
Right Equipment for Right Time
Olympus in Paris
Rekordowa obsada maratonu z plecakami
Operacja „Feniks” – pomoc i odbudowa
O amunicji w Bratysławie
Szwedzki granatnik w rękach Polaków
Czworonożny żandarm w Paryżu
Polacy pobiegli w „Baltic Warrior”
Medycyna w wersji specjalnej

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO